پسماند

به مواد جامد، مايع و گاز (غير از فاضلاب )گفته مي شود كه به طور مستقيم و يا غيرمستقيم حاصل از فعاليت انسان بوده و از نظر توليد كننده زائد تلقي شده و ارزش اوليه را ندارد. اين به معني بي ارزش بودن پسماند نيست، چرا كه ممكن است اين تركيب در موقعيت ديگري داراي ارزش باشد. مواد يا اشياء اي كه بايد دفع شوند يا تمايل به دفع آنها وجود دارد يا تحت قانون نياز به دفع دارند (تعريف كنوانسيون بازل)

انواع پسماند

1. تقسيم بندي بر اساس منبع توليد

• شهري (تجاري و خانگي)
• صنعتي
• تصفيه خانه ها
• مناطق روباز
• کشاورزي

2. تقسيم بندي بر اساس قابليت اشتعال 

3. تقسيم بندي بر اساس تجزيه پذيري

• قابل تجزيه بيولوژيكي(كاغذ، چوب، سبزيجات و غيره )
• غيرقابل تجزيه بيولوژيكي(پلاستيک، بطري ها، قوطي )

4. تقسيم بندي بر اساس ماهيت شيميايي، آلي، معدني

دسته بندي بر اساس قانون مديريت پسماندها

پسماندهاي عادي 

به كليه پسماندهايي گفته مي شود كه به صورت معمول از فعاليتهاي روزمره انسانها در شهرها، روستاها و خارج از آنها توليد مي شود از قبيل زباله هاي خانگي و نخاله هاي ساختماني.

پسماندهاي پزشكي

به كليه پسماندهاي عفوني و زيان آور ناشي از بيمارستانها، مراكز بهداشتي، درماني، آزمايشگاههاي تشخيص طبي و ساير مراكــــز مشابه گفته مي شود. ساير پسماندهاي خطرناك بيمارستاني از شمول اين تعريف خارج است.

پسماندهاي کشاورزي

به پسماندهاي ناشي از فعاليتهاي توليدي در بخش كشاورزي گفته مي شود از قبيل فضولات، لاشه حيوانات ( دام، طيور و آبزيــــان) محصولات كشاورزي فاسد و يا غيــرقابل مصرف.

پسماندهاي صنعتي 

به كليه پسماندهاي ناشي از فعاليتهاي صنعتي و معدنــي و پسماندهاي پالايشگاهي صنايـــع گاز، نفت و پتروشيمي و نيروگاهي و امثال آن گفته مي شود از قبـــيل بــــراده ها، سرريزها و لجنهاي صنعتي.

پسماندهاي ويژه 

به كليه پسماندهايي گفته مي شود كه بدليل بالا بودن حداقل يكي از خواص خطرناك از قبيل: سميت، بيماريزايي، قابليت انفجار يـــــا اشتعال، خورندگي و مشابه آن به مراقبت ويژه نياز داشته باشد و آندسته از پسماندهاي پزشكي و نيز بخشي از پسماندهاي عادي، صنعتي، كشاورزي كه نياز به مديريت خاص دارند جزء پسماندهاي ويژه محسوب مي شوند.

تعریف RCRA

پسماند يا تركيبي از پسماندها كه به دليل مقدار، غلظت يا ويژگي هاي فيزيكي، شيميايي و يا عفوني آن مي تواند :

موجب افزايش مرگ و مير، افزايش بيماري هاي حاد غيرقابل بازگشت يا قابل بازگشت گردد. در صورت تصفيه، ذخيره، حمل يا دفع نامناسب ايجاد خطر بالفعل يا بالقوه بزرگ براي سلامت انسان يا محيط زيست نمايد.

تعريف UNEP

مواد زائد خطرناك، مواد زائدي به جز مواد زائد پرتوزا بوده كه به علت فعاليت شيميايي، سميت، خاصيت انفجاري، خورندگي يا ساير ويژگيهايشان ايجاد خطر يا احتمال آن را براي سلامتي يا محيط زيست بنمايند، چه هنگاميكه به صورت مجزا باشند و چه هنگامي كه با ساير مواد زائد همراه باشند.

فهرست بندي پسماندهاي خطرناك

با استفاده از معيارها و خصوصيات مي توان فهرستي از پسماندهاي خطرناك تهيه كرد.
مزايا

• فرايندهاي شناسايي ساده مي شوند.
• ايجاد شفافيت و درك واضح از وضعيت پسماندها براي ذينفعان .
• بدون صرف هزينه گزاف پسماندهاي فهرست بندي شده را مي توان طبقه بندي كرد.

معايب 

• غيرقابل انعطاف است و نمي توان موارد خاص را مورد به مورد در فهرست جاي داد
• به روز كردن فهرست

سر نوشت پسماند

شروع با توليد، جمع آوري، انتقال و درآخر دفع جداسازي مواد قابل واگرداني و استفاده مجدد دفن مستقيم بصورت تلنبار كردن رو باز دفن متعارف و يا دفن بهداشتي باقيماندن بخشي از آن در خيابان كنار رودخانه، داخل كانالها و… سوزاندن بصورت اصولي يا غير اصولي.

مديريت اجرايي پسماندها

شخصيت حقيقي يا حقوقي اسـت كـه مســــــول برنامـه ريزي، سـاماندهي، مراقبـت و عمليـات اجرايـي مربـوط بـه توليـــــد، جمــع آوري، ذخيــره ســازي، جداســازي، حمــل ونـــــقل، بازيافت، پردازش و دفع پسمانــدها و همچنـين آموزش و اطلاع رساني در اين زمينــــه مي باشد.

عناصر موظف سيستم مديريت پسماند

• توليد ذخيره
• جابجايي و پروسه در محل
• جمع آوري
• حمل و نقل
• پردازش و تصفيه
• بازيافت
• دفع

ويژگي و خصوصيات پسماند

شناخت ویژگی پسماند بمنظور انجام هر یک از اقدامات زیر در مدیریت مواد زائد جامد لازم است: امكان كاهش زائدات تعيين ميزان توليد مواد زائد جامد.

آيا مواد زائد جزو مواد زائد خطرناك محسوب ميشوند؟

• امكان دفن بهداشتي مواد برآورد ميزان شيرابه محل دفن زباله
• امكان سوزاندن در كوره برآورد كيفيت گازهاي خروجي از دودكش كوره
• تخمين كيفيت خاكستر باقيمانده از احتراق
• تخمين ميزان سوخت اضافي لازم براي سوختن زباله امكان كمپوست كردن زباله

پسماندسوز

• كاهش شيميايي حجم پسماند
• توليد انرژي
• مشكل آلودگي هوا
• غيرقابل انعطاف
• مديريت متمركز
• نياز به زمين كمتر
• هزينه اوليه
• هزينه راهبري

چه زمان از زباله سوز استفاده مي شود؟

• ماده زائد از لحاظ بيولوژيكي خطرناك باشد  .
• ماده زائد در برابر تجزيه بيولوژيكي مقاوم و در محيط زيست پايدار باشد  .
• ماده زائد فرار بوده و براحتي در محيط زيست پراكنده شود  .
• داراي نقطه اشتعال مناسبي باشد .
• ماده زائد را نتوان بطور بي خطر دفع نمود.
• ماده زائد داراي پيوندهاي آلي هالوژن دار، سرب، جيوه، كادميم، روي، نيتروژن،  فسفر يا گوگرد باشد.