طبقه بندي و جدا سازي زباله هاي بيمارستاني به دلايل زير الزامي است:
اين زايدات شبيه زباله هاي خانگي بوده و بيشتر مربوط به قسمتهاي اداري بيمارستان هستند . از نظر حمل ونقل ، مشكل خاصي ندارند و جزء مواد زايد خطرناك محسوب نميشوند .
اين زايدات شامل بافتها و قسمتهاي اعضاء مختلف بدن مي باشند كه در عمل نمونه برداري يا كالبد شكافي و جراحي ايجاد مي گردند . اين زايدات بطور بالقوهاي امكان ايجاد بيماري داشته و عامل بيماريزا در آنها بسيار زياد است .
اين زايدات شامل زايدات جامد ، مايع و گازي آلوده به مواد راديو اكتيو هستند . كاربرد مواد راديو اكتيو در عكسبرداريها و پرتودرمانيها معمول است
اين زايدات شامل اَشكال مختلفي از مواد زايد شيميايي بوده كه بطور مثال از آزمايشگاه ها و فعاليتهايي نظير نظافت و ضد عفوني حاصل ميشوند . اين زايدات ممكن است خطرناك باشند . طبق موازين بين المللي ، خصوصيات سمي بودن ،خورندگي ، قابل اشتعال بودن واكنش دهندگي ، سرطانزايي باعث طبقه بندي مواد زايد شيميايي در زمره مواد زايد خطرناك مي گردند . مواد شيميايي غير خطرناك ، موادي هستند كه خصوصيات فوق را نداشته باشند . مثل قندها ، آمينو اسيدها و بعضي از نمكهاي معدني و آلي .
طبق تعريف مواد زايد عفوني ، زايداتي هستند كه قادرند حداقل يك بيماري عفوني را منتقل سـازند بدليل اينكه روش قابل قبول براي عفوني بودن اين گونه زايدات در دست نيست ، مـراكز قانوني اينگونه مواد را بر حسب اينكه از كجا و با چه محتوياتي توليد مي شوند ، شناسايي و تعريف ميكنند . بر اين اساس حداقل 3 درصد و حداكثر 90 درصد زايدات بيمارستاني را مواد زايد عفوني تشكيل مي دهند .
طبق طبقه بندي 5EPA و WHO مواد زايد عفوني ، حداقل شامل مواد زايد آزمايشگاهي ، نظير محيطهاي كشت و مواد زايد بخشهاي جراحي و كالبد شكافي و بخشهاي ايزوله مي باشند كه بيماران عفوني در آن بستري مي گردند . مواد زايدي كه از بخشهاي همودياليز بيماران بدست ميآيد (مثل فيلترها ولوله ها، حوله هاي يكبار مصرف ، روپوش ها ، پيش بندها و دستكش ها و…) و نيز مواد زايد حيوانات تلقيح شده در زمره اين گروه زايدات قرار دارند .
طبق نظريه Liber man مواد زايد عفوني در 12 نوع مشخص طبقه بندي شده اند
بيماران اين بخش به دليل داشتن بيماري عفوني قابل انتقال ، از ساير بيماران مجزا شده اند .بديهي است از نظر انتقال ويروس ايدز و هپاتيت B مراقبت هاي لازم در دفع زباله هاي خونين و مايعات بدن بيماران بستري در بيمارستان ها و بخش هاي ايزوله ضرورت كامل دارد .
مواد زايد محيطهاي كشت و ديگر عوامل عفوني
اين مواد از آزمايشگاههاي تشخيص طبي ،آزمايشگاههاي پاتولوژي و ميكروب شناسي وتحقيقاتي توليد ميشوند كه شامل كشت هاي تهيه شده از نمونه هاي اخذ شده از بيماران است نمونه هاي نگهداري شده براي تحقيق و زايدات فرآورده هاي معين دارويي ، قسمت ديگري از اين مواد زايد عفوني قلمداد ميگردند .
فرآورده هاي خوني
اينگونه زايدات توسط بانكهاي خون ، آزمايشگاههاي تشخيص طبي ، مراكز دياليز و شركتهاي دارويي توليد مي شوند اين مواد به طور بالقوه عفوني بوده و امكان وجود عوامل بيماري زا در آنها بسيار زياد است . اين مواد ممكن است علاوه بر ويروس ايدز و هپاتيت ، ساير بيماريهاي قابل انتقال بوسيله خون نظير مالاريا سرخجه مادرزادي و… را منتقل نمايند .
مواد زايد ناشي از اعمال جراحي و كالبد شكافي
مواد زايدي كه در جريان عمل جراحي و كالبد شكافي بدست ميآيد همراه با عوامل بيماري زا به عنوان مواد زايد عفوني تلقي مي گردند . از ديدگاه مراقبت هاي جهاني تمام مواد زايدي كه در تماس با خون و جريان خون هستند را بايد به عنوان مواد زايد عفوني تلقي كرد .
مواد زايد آلوده آزمايشگاهي
اين دسته از مواد زايد ، ظروف كشت و وسايلي كه براي تهيه محيط كشت و انتقال آنها بكار مي رود را شامل مي گردند . بديهي است پارچه هايي كه در تماس با محيط هاي كشت هستند نيز آلوده ميباشند . در هر صورت مواد زايد آزمايشگاهي شامل تمام مواد زايدي هستند كه در تماس با عوامل بيماري زا بوده و ممكن است حاوي كشتها و نمونه هاي آزمايشگاهي آلوده باشند .
وسايل آلوده نوك تيز و برنده
مثل سوزن ها و سرنگ ها ، شيشه هاي شكسته ، چاقوهاي جراحي و نظاير آنها .
مواد زايد بخش دياليز
اين مواد زايداتي هستند كه در اثر تماس با خون بيماران همو دياليز بوجود آمده و شامل وسايل و ابزار موادي هستند كه به علت مصرف در اين بخش ايجاد مي گردند .
مواد زايد آلوده بخش نگهداري حيوانات
اين مواد شامل لاشه و قسمتهاي مختلف آلوده حيواناتي است كه جهت انجام آزمايشهاي مختلف تحقيقاتي در معرض عوامل بيماري زا قرار ميگيرند .
مواد زايد بيولوژيكي ودارويي
اين زايدات شامل واكسنها و ساير مواد زايدي هستند كه در جريان توليد فرآورده هاي بيولوژيكي شركتهاي دارويي توليد مي شوند . اين مواد به علت عدم استاندارد بودن يا گذشت تاريخ مصرف و خروج از رده به بازار ، دور ريخته مي شوند . بيمارستانها و مراكز تحقيقاتي ، بيولوژكي ، كلينيكها ، داروخانه ها و… منبع اصلي مواد زايد بيولوژيكي مخاطره آميز مي باشند . از جمله خصوصيات مهم مواد زايد بيولوژيكي ، قدرت آلوده سازي ، عفونت زايي وايجاد مسموميت براي موجودات زنده مي باشد . مواد زايدي كه در اين گروه قرار ميگيرند عبارتند از :بافتهاي بدخيم حاصل از جراحي ، مواد آلوده مثل سوزنها ، باند ها و… مواد زايد بيولوژيكي به عنوان محصول فرعي حاصل از فرآيندهاي بيولوژيكي يك كارخانه نيز مي تواند باشد .
مواد زايد غذايي وساير فرآورده هاي آلوده
اين مواد زايد شامل مواد غذايي آلوده (پس مانده غذايي بيماران عفوني ) ، داروها و مواد بهداشتي كه آلوده وغير قابل مصرف تشخيص داده شدهاند ،مي باشند .
لوازم وابزار آلوده
وسايلي كه در آزمايشگاههاي پزشكي و ميكروبيولوژي و تحقيقاتي كه با عوامل عفوني در تماس بوده و در توليد و آزمايش فرآورده هاي دارويي، آلوده ميگردند در اين گروه قرار مي گيرند . اگر قرار است اين وسايل ضد عفوني گرديده و مجدداً مورد استفاده قرار گيرند ، دقت لازم در خصوص رفع آلودگي از آنها ضروري است .
زباله هاي پاتولوژيك
نسوج ، اعضاء و قسمتهايي از بدن انسان كه در عمل بيوپسي ، اتوپسي و اتاقهاي عمل جراحي برداشته ميشوند ، اصطلاحاً زباله هاي بيولوژيك خوانده ميشوند . اين زبالهها به دليل امكان وجود عوامل بيماريزاي بالقوه ، ايجاد بيماري مي كنند .
1ـ مواد زايد بخشهاي ايزوله .
2 ـ كشت هاي ميكروبي و مواد بيولوژيكي مربوطه
3ـ خون و فرآورده هاي خوني .
4ـ مواد زايد پاتولوژيك .
زباله هاي عفوني از منابع متعددي توليد مي شوند به طوركلي 90ـ3 درصد زباله هاي بيمارستاني مي توانند عفوني باشند . بر اساس تحقيات بعمل آمده در ساير كشورها مشخص شده است كه معمولاً 10ـ15 درصد از زباله هاي بيمارستاني را زباله هاي عفوني تشكيل مي دهند .
الف) مواد زايد آناتوميك ،شامل مواد زايد اطاق عمل ،مواد زايد اطاق زايمان ،اعضاء و اندامهاي قطع شده ، جنين مرده و جفت و مواد آناتوميك ناشي از جراحيهاي سطحي است .
ب) مواد زياد بيولوژيكي حاصل از تمام بخشها شامل :
1 ـ پارچه هاي آغشته به الكل و اتر و خون
2ـ اجسام يكبار مصرف فلزي ،نظير سرنگ،سوزنهاي تزريق زير جلدي ، تيغههاي چاقوي جراحي، اجسام پلاستيكي مثل ظروف ادرار، لوله هاي پلاستيكي، بطريهاي پلاستيكي ، سرنگ و ماسك و دستكش
3ـ بسته بندي مثل ظروف شيشه اي سرم خون ،بطريهاي شيشه داروها، انواع آمپولها، كارتون كاغذ و جعبه هاي دارو .
1ـ نمك هاي نقره ،فيلمهاي اشعه ايكس ،ظاهر كننده فيلم
2-اجساد حيوانات آزميشگاهي 3
-ابزار مربوط به تجزيه كه ممكن است شيشه اي ويا پلاستيكي باشند ،پيپت و لوله هاي آزمايشگاهي .
هـ) مواد زايد راديو اكتيو
و) مواد زايد دارويي شامل :
1ـ داروهايي كه تاريخ صرفشان گذشته 2-مواد زايد ناشي از بسته بندي داروها
مواد زايد شبيه مواد خانگي شامل: