طبقه بندي مواد زايد بيمارستاني

طبقه بندي و جدا سازي زباله هاي بيمارستاني به دلايل زير الزامي است:

• از بعد بهداشتي و زيست محيطي براي تأمين سلامت شاغلين ،بيماران ،همراهان ،ملاقات كنندگان ،عدم تداخل مواد ،كنترل بهينه جمع آوري ،دفع وتصفيه .
• از بعد اقتصادي و تكنيكي شامل در آمدهاي حاصل از فروش موادي كه مي توانند باز يافت شوند ، صرفه جويي در حمل ونقل و مواد ضد عفوني كننده ، انضباط شغلي ، سهولت بارگيري و دفع .

مواد زايد معمولي

اين زايدات شبيه  زباله هاي خانگي بوده و بيشتر مربوط به قسمتهاي اداري بيمارستان هستند . از نظر حمل ونقل ، مشكل خاصي ندارند و جزء مواد زايد خطرناك محسوب  نميشوند .

مواد زايد پاتولوژيك

اين زايدات شامل  بافتها و قسمتهاي اعضاء  مختلف بدن مي باشند كه در عمل نمونه برداري يا كالبد شكافي و جراحي ايجاد مي گردند . اين زايدات بطور  بالقوهاي امكان ايجاد بيماري داشته و عامل بيماريزا در آنها بسيار زياد است .

مواد زايد راديو اكتيو

اين زايدات شامل زايدات جامد ، مايع و گازي آلوده به مواد راديو اكتيو هستند . كاربرد مواد راديو اكتيو در عكسبرداريها و پرتودرمانيها معمول است

مواد زايد شيميايي  

اين زايدات شامل اَشكال مختلفي از مواد زايد شيميايي بوده كه بطور مثال از آزمايشگاه ها و  فعاليتهايي نظير نظافت و ضد عفوني حاصل  ميشوند . اين زايدات ممكن است خطرناك باشند . طبق موازين بين المللي ، خصوصيات سمي بودن ،خورندگي ، قابل اشتعال بودن واكنش دهندگي ، سرطانزايي باعث طبقه بندي مواد زايد شيميايي در زمره مواد زايد خطرناك مي گردند . مواد شيميايي غير خطرناك ، موادي هستند كه خصوصيات فوق را نداشته باشند . مثل قندها ، آمينو اسيدها و بعضي از نمكهاي معدني و آلي .

مواد زايد عفوني

طبق تعريف مواد زايد عفوني ، زايداتي هستند كه قادرند حداقل يك بيماري عفوني را منتقل سـازند بدليل اينكه روش قابل قبول براي عفوني بودن اين گونه زايدات در دست نيست ، مـراكز قانوني اينگونه  مواد را بر حسب اينكه از كجا و با چه محتوياتي توليد مي شوند ، شناسايي و تعريف  ميكنند . بر اين اساس حداقل 3 درصد و حداكثر 90 درصد زايدات بيمارستاني را مواد زايد عفوني تشكيل مي دهند .

طبق طبقه بندي ⁵EPA و ^WHO مواد زايد عفوني ، حداقل شامل مواد زايد آزمايشگاهي ، نظير محيطهاي كشت و مواد زايد بخشهاي جراحي و كالبد شكافي و بخشهاي ايزوله مي باشند كه بيماران عفوني در آن بستري مي گردند . مواد زايدي كه از  بخشهاي همودياليز بيماران بدست  ميآيد (مثل فيلترها ولوله ها،  حوله هاي يكبار مصرف ، روپوش ها ، پيش بندها و دستكش ها و…) و نيز مواد زايد حيوانات تلقيح شده در زمره اين گروه زايدات قرار دارند .

طبق نظريه Liber man مواد زايد عفوني در 12 نوع مشخص طبقه بندي شده اند

الف) طبقه بندي مواد زايد عفوني طبق نظريهLiber man   1 مواد زايد بخشهاي ايزوله :

بيماران اين بخش به دليل داشتن بيماري عفوني قابل انتقال ، از ساير بيماران مجزا شده اند .بديهي است از نظر انتقال ويروس ايدز و هپاتيت B مراقبت هاي لازم در دفع زباله هاي خونين و مايعات بدن بيماران بستري در بيمارستان ها و بخش هاي ايزوله ضرورت كامل دارد .

مواد زايد محيطهاي كشت و ديگر عوامل عفوني

اين مواد از آزمايشگاههاي تشخيص طبي ،آزمايشگاههاي پاتولوژي و ميكروب شناسي وتحقيقاتي توليد  ميشوند كه شامل كشت هاي تهيه شده از نمونه هاي اخذ شده از بيماران است نمونه هاي نگهداري شده براي تحقيق و زايدات فرآورده هاي معين دارويي ، قسمت ديگري از اين مواد زايد عفوني قلمداد ميگردند .

فرآورده هاي خوني

اينگونه زايدات توسط بانكهاي خون ، آزمايشگاههاي تشخيص طبي ، مراكز دياليز و شركتهاي دارويي توليد مي شوند اين مواد به طور بالقوه عفوني بوده و امكان وجود عوامل بيماري زا در آنها بسيار زياد است . اين مواد ممكن است علاوه بر ويروس ايدز و هپاتيت ، ساير بيماريهاي قابل انتقال بوسيله خون نظير مالاريا سرخجه مادرزادي و… را منتقل نمايند .

مواد زايد  ناشي از اعمال جراحي و كالبد شكافي

مواد زايدي كه در جريان عمل جراحي و كالبد شكافي بدست  ميآيد همراه با عوامل بيماري زا به عنوان مواد زايد عفوني تلقي مي گردند . از ديدگاه مراقبت هاي جهاني تمام مواد زايدي كه در تماس با خون و جريان خون هستند را بايد به عنوان مواد زايد عفوني تلقي كرد .

مواد زايد آلوده آزمايشگاهي

اين دسته از مواد زايد ، ظروف كشت و وسايلي كه براي تهيه محيط كشت و انتقال آنها بكار مي رود را شامل مي گردند . بديهي است پارچه هايي كه در تماس با محيط هاي كشت هستند نيز آلوده  ميباشند . در هر صورت مواد زايد آزمايشگاهي شامل تمام مواد زايدي هستند كه در تماس با عوامل بيماري زا بوده و ممكن است حاوي  كشتها و نمونه هاي آزمايشگاهي آلوده باشند .

وسايل آلوده نوك تيز و برنده

مثل سوزن ها و سرنگ ها ، شيشه هاي شكسته ، چاقوهاي جراحي و نظاير آنها .

مواد زايد بخش دياليز

اين مواد زايداتي هستند كه در اثر تماس با خون بيماران همو دياليز بوجود آمده و شامل وسايل و ابزار موادي هستند كه به علت مصرف در اين بخش ايجاد مي گردند .

مواد زايد آلوده بخش نگهداري حيوانات

اين مواد شامل لاشه و قسمتهاي مختلف آلوده حيواناتي است كه جهت انجام آزمايشهاي مختلف تحقيقاتي در معرض عوامل بيماري زا قرار  ميگيرند .

مواد زايد بيولوژيكي ودارويي

اين زايدات شامل  واكسنها و ساير مواد زايدي هستند كه در جريان توليد  فرآورده هاي بيولوژيكي شركتهاي دارويي توليد مي شوند . اين مواد به علت عدم استاندارد بودن يا گذشت تاريخ مصرف  و خروج از رده به بازار ، دور ريخته مي شوند . بيمارستانها و مراكز تحقيقاتي ، بيولوژكي ، كلينيكها ، داروخانه ها و… منبع اصلي مواد زايد بيولوژيكي مخاطره آميز مي باشند . از جمله خصوصيات مهم مواد زايد بيولوژيكي ، قدرت آلوده سازي ، عفونت زايي وايجاد مسموميت براي موجودات زنده مي باشد . مواد زايدي كه در اين گروه قرار  ميگيرند عبارتند از :بافتهاي بدخيم حاصل از جراحي ، مواد آلوده مثل سوزنها ، باند ها و… مواد زايد بيولوژيكي به عنوان محصول فرعي حاصل از فرآيندهاي بيولوژيكي يك كارخانه نيز مي تواند باشد .

مواد زايد غذايي وساير فرآورده هاي آلوده

اين مواد زايد شامل مواد غذايي آلوده (پس مانده غذايي بيماران عفوني ) ، داروها و مواد بهداشتي كه آلوده وغير قابل مصرف تشخيص داده  شدهاند ،مي باشند .

لوازم وابزار آلوده

وسايلي كه در آزمايشگاههاي پزشكي و ميكروبيولوژي و تحقيقاتي كه با عوامل عفوني در تماس بوده و در توليد و آزمايش فرآورده هاي دارويي، آلوده  ميگردند در اين گروه قرار مي گيرند . اگر قرار است اين وسايل ضد عفوني گرديده و مجدداً مورد استفاده قرار گيرند ، دقت لازم در خصوص رفع آلودگي از آنها ضروري است .

زباله هاي پاتولوژيك

نسوج ، اعضاء  و قسمتهايي از بدن انسان كه در عمل بيوپسي ، اتوپسي و اتاقهاي عمل جراحي برداشته  ميشوند ، اصطلاحاً زباله هاي بيولوژيك خوانده  ميشوند . اين  زبالهها به دليل امكان وجود عوامل  بيماريزاي بالقوه ، ايجاد بيماري مي كنند .

ب) طبقه بندي هاي مواد زايد عفوني كه توسط CDC پيشنهاد شده است  به قرار زير  ميباشد.

• مواد زايد آزمايشگاهي ميكروبيولوژي .
• مواد زايد پاتولوژيك .
• نمونه هاي خون و فرآوردهاي خوني .
• مواد تيز و برنده .
• مواد زايد بخشهاي ايزوله .

ج) طبقه بندي مواد زايد عفوني كه توسط EPA به قرار زير است.

1ـ مواد زايد بخشهاي ايزوله .

2 ـ كشت هاي ميكروبي و مواد بيولوژيكي مربوطه

3ـ خون و فرآورده هاي خوني .

4ـ مواد زايد پاتولوژيك .

• مواد تيز آلوده .
• لاشه حيوانات ،اعضاء بدن و ملافه هاي آلوده .
• مواد زايد حاصل از جراحي و كالبد شكافي .
• زايدات آزمايشگاهي آلوده.
• زايدات واحد دياليز
• مواد تيز استفاده نشده

زباله هاي عفوني از منابع متعددي توليد مي شوند به طوركلي 90ـ3 درصد زباله هاي بيمارستاني مي توانند عفوني باشند . بر اساس تحقيات بعمل آمده در ساير كشورها مشخص شده است كه معمولاً 10ـ15 درصد از زباله هاي بيمارستاني را زباله هاي عفوني تشكيل مي دهند .

در تقسيم بندي ديگر ،مواد زايد ويژه بيمارستاني شامل 6 گروه زير هستند:

الف) مواد زايد آناتوميك ،شامل مواد زايد اطاق عمل ،مواد زايد اطاق زايمان ،اعضاء و اندامهاي قطع شده ، جنين مرده و جفت و مواد آناتوميك ناشي از جراحيهاي سطحي است .

ب) مواد زياد بيولوژيكي حاصل از تمام بخشها شامل :

1 ـ پارچه هاي آغشته به الكل و اتر و خون

2ـ اجسام يكبار مصرف فلزي ،نظير سرنگ،سوزنهاي تزريق زير جلدي ، تيغههاي چاقوي جراحي، اجسام پلاستيكي مثل ظروف ادرار، لوله هاي پلاستيكي، بطريهاي پلاستيكي ، سرنگ و ماسك و دستكش

3ـ بسته بندي مثل ظروف شيشه اي سرم خون ،بطريهاي شيشه داروها، انواع آمپولها، كارتون كاغذ و جعبه هاي دارو .

• مواد زايد ويژه مثل : فيلترهاي دياليز كليه ، گچ شكسته بندي و قالب گيري .
• مواد زايد بخش راديولوژي ، آزمايشگاههاي شيميائي و باكتريولوژي شامل :

1ـ نمك هاي نقره ،فيلمهاي اشعه ايكس ،ظاهر كننده فيلم

2-اجساد حيوانات آزميشگاهي 3

-ابزار مربوط به تجزيه كه ممكن است شيشه اي ويا پلاستيكي باشند ،پيپت و  لوله هاي آزمايشگاهي .

هـ) مواد زايد راديو اكتيو

و) مواد زايد دارويي شامل :

1ـ داروهايي كه تاريخ صرفشان گذشته 2-مواد زايد ناشي از بسته بندي داروها

مواد زايد آشپزخانه و مواد زايد شبيه مواد خانگي

الف) مواد زايد آشپزخانه

مواد زايد شبيه مواد خانگي شامل:

• مواد زايدي كه در بخشها توسط بيماران ويا ملاقات كنندگان  توليد مي شود مثل روزنامه، كاغذ، گل و سيگار .
• مواد زايد ناشي از نظافت
• كيسه هاي كاغذي وپلاستيكي